De arbitrale procedure in werking

Arbitrage is geregeld in de artikelen 1020-1077 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Hoofdregel is dat het arbitrale geding wordt gevoerd op de wijze als door de partijen overeengekomen. De partijen hebben grote vrijheid om af te wijken van de regels, die gelden voor procedures bij de overheidsrechter.

Bij arbitrages via de bekende arbitrage-instituten is de procedure vastgelegd in een reglement.  Bij ad hoc arbitrages wordt de procesorde meestal door de arbiter(s) voorgesteld.

In de meeste gevallen zet de eiser zijn vordering en onderbouwing schriftelijk uiteen in een zgn. Memorie van eis. Die wordt met schriftelijke bewijsstukken bij de arbiter(s) en de wederpartij ingeleverd. De wederpartij krijgt de gelegenheid om te reageren met een Memorie van antwoord. Als in die Memorie een tegenvordering wordt ingesteld, mag de oorspronkelijke eiser daarop weer schriftelijk reageren. Zo niet, dan wordt meestal kort daarna een zitting bepaald. De partijen kunnen hun standpunten nader mondeling  toelichten. Meestal voeren de advocaten het woord. Het is niet ongebruikelijk dat getuigen en eventuele deskundigen naar de zitting worden meegenomen. De arbiter(s) heeft (hebben) een zeer actieve rol in het zoeken naar de relevante feiten en zal(zullen) meestal partijen zelf ondervragen. Meestal wordt tijdens de mondelinge behandeling onderzocht of een compromis kan worden bereikt. Lukt dat niet, dan volgt na enige weken het arbitrale vonnis. Soms is dat een tussenvonnis, waarin een van de partijen een bewijsopdracht krijgt of een onafhankelijk deskundige wordt benoemd, die de arbiter(s) moet voorlichten en ondersteunen bij technische kwesties.

Het arbitrale eindvonnis wordt aan partijen toegestuurd. Als de veroordeelde partij weigert aan de veroordeling te voldoen kan op vrij eenvoudige wijze een verlof van de rechter tot tenuitvoerlegging van het arbitrale vonnis worden verkregen. Daarmee heeft het arbitrale vonnis dezelfde kracht als een vonnis van de rechter. Dat verlof heeft enkel werking binnen Nederland, maar het is ook mogelijk om van de rechter in het buitenland verlof te krijgen. De rechter die het verlof verleent onderzoekt de zaak niet opnieuw inhoudelijk. Hij kijkt alleen of aan de formaliteiten is voldaan.